Bệnh sốt mò - Phát hiện muộn dễ gây tử vong
Sốt mò là một bệnh truyền nhiễm cấp tính do Orientia tsutsugamushi (là một loại vi khuẩn thuộc họ Rickettsiacea) gây nên. Bệnh lưu hành ở các nước Châu Á, trong đó có Việt Nam.
Bệnh có đặc điểm sốt kéo dài, trên cơ thể người bệnh có vết loét do côn trùng đốt, phát ban dạng sẩn và viêm hạch. Bệnh có diễn tiến từ nhẹ đến nặng, có thể dẫn tới tử vong nếu không được điều trị thích hợp và kịp thời.
Bệnh sốt mò không lây truyền từ người sang người.
Ảnh minh họa bệnh sốt mò ở trẻ
1. Dịch tễ học
Bệnh thường gặp ở các nước châu Á nhiệt đới, nhất là những khu vực có khí hậu nóng ẩm như rừng núi cây cối rậm rạp, vùng đất ẩm ướt, hang hốc trong núi đá hay những nơi như hai bên bờ suối, dọc bờ biển. Khoảng thời gian thường gặp nhất là tháng 6 đến tháng 9.
Mò sống bằng cách hút máu trên cơ thể động vật máu nóng, đặc biệt là các loài gặm nhấm, đại diện là chuột. Sau đó, nếu gặp cơ thể người, mò sẽ bám lên, thường hút vào nang lông hay lỗ chân lông ở vùng da mềm, có nếp nhăn như nách, ngực, cổ, bẹn, bụng... và lây nhiễm vi trùng cho người.
2. Triệu chứng
2.1. Lâm sàng
- Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 6-21 ngày ( trung bình từ 9-12 ngày)
- Sốt: thường khởi phát đột ngột, sốt cao liên tục, có thể kèm theo rét run, đau đầu, đau mỏi người
- Biểu hiện da niêm mạc:
+ Da xung huyết, có thể phù nhẹ dưới da vùng mặt và mu chân, xung huyết kết mạc mắt
+ Vết loét ngoài da ( còn gọi dấu Eschar) là dấu hiệu đặc hiệu của sốt mò, có dạng hình bầu dục, kích thước từ 0,5-2cm, có vảy đen hoặc đã bong vảy, thường không đau, khu trú ở những vùng da mềm như nách, ngực, cổ, bẹn, bụng....vv
+ Ban ngoài da: thường xuất hiện vào cuối tuần thứ nhất của bệnh, có dạng dát sẩn, phân bố chủ yếu ở thân người, có thể ở cả chân tay, có thể gặp ban xuất huyết.
- Sưng hạch lympho: tại chỗ vết loét và hạch toàn thân có kích thước 1,5-2cm mềm không đau, di động bình thường.
- Trường hợp sốt mò chẩn đoán và điều trị muộn xuất hiện các tổn thương đa phủ tạng như phổi, thận, tim, gan, não và màng não.
+ Tổn thương phổi: bệnh nhân thường có triệu chứng ho, nghe phổi có thể có rales, một số bệnh nhân có thể có biểu hiện tràn dịch màng phổi, những trường hợp sốt mò nặng có thể có khó thở, suy hô hấp dẫn đến tử vong.
+ Tổn thương tim mạch: bệnh nhân sốt mò thường có tình trạng huyết áp hạ, viêm cơ tim gặp ở một số trường hợp.
+ Viêm màng não, viêm não gặp một số ít các trường hợp.
+ Suy thận
+ Gan to, lách to có thể gặp khoảng 40% số bệnh nhân sốt mò, một số trường hợp có thể có biểu hiện vàng da
2.2. Cận lâm sàng
- Xét nghiệm huyết thanh học chẩn đoán sốt mò:
+ Test nhanh rickettsia Ab
+ Xét nghiệm RT-PCR (Real time Polymerase chain reaction)
- Công thức máu: bạch cầu bình thường hoặc tăng, tỷ lệ bạch cầu lympho và mono thường tăng, tiểu cầu có thể hạ.
- X-quang phổi: có thể gặp tổn thương kiểu viêm phế quản, một số bệnh nhân có tổn thương viêm phổi.
- Chức năng gan: thường thấy tăng men gan, có thể tăng bilirubin, nhiều bệnh nhân có rối loạn protid máu (giảm albumin).
- Chức năng thận: xét nghiệm nước tiểu có thể có protein và hồng cầu. suy thận( tăng ure huyết và creatinin) gặp ở một số ít trường hợp.
- Siêu âm: có thể phát hiện gan, lách to, tràn dịch màng phổi, màng bụng
3. Cách điều trị và phòng ngừa
Điều trị sốt mò là dựa vào kháng sinh. Doxycycline và Chloramphenicol là hai loại kháng sinh thường được ưu tiên sử dụng. Thuốc có thể dùng bằng đường tiêm hoặc uống, trong 7 đến 15 ngày.
Hiện nay chưa có vacxin phòng bệnh.
Để phòng tránh sốt mò, cần tích cực phát quang khu vực xung quanh nhà ở, dọn dẹp sạch cỏ dại, cây cối um tùm cũng như diệt chuột, các loài gặm nhấm. Khi đi vào rừng, cần chú ý tránh nghỉ ngơi dưới cây cỏ rậm rạp, đất mùn; không nằm dưới đất mà nên nằm trên võng cao, không phơi áo quần hay đặt balo trên nền cỏ. Nên mặc quần áo kín đáo, đi giầy cao cổ. Có thể dùng thuốc xua đuổi côn trùng bôi vào các khoảng da trống.