Phát huy phối hợp Sản Nhi để nâng cao chất lượng điều trị trẻ dị tật bẩm sinh

Tất cả những trẻ sơ sinh có chẩn đoán trước sinh được nhập viện cũng như được phẫu thuật sớm, hồi sức sớm, tổng thời gian nằm viện ngắn hơn và tỉ lệ tử vong thấp hơn so với nhóm không được chẩn đoán trước sinh.

Em bé hồi sinh diệu kỳ

Ngay từ khi sinh ra đã không có thành bụng, đường ruột, nội tạng nằm hết bên ngoài, bé sơ sinh con chị Lô Thị H. (22 tuổi, thị xã Hoàng Mai) đã được các bác sĩ Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An cứu sống một cách diệu kỳ.

Những ngày cuối tháng 6, đầu tháng 7/2021, trong phòng đặc biệt vô khuẩn của Khoa Hồi sức tích cực Ngoại khoa, Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An, em bé sơ sinh con sản phụ H. nằm lọt thỏm giữa những chiếc máy to. Cơ thể bé bỏng của trẻ phập phồng theo từng nhịp thở dồn dập, nặng nhọc đón nhận luồng ôxy được cung cấp từ chiếc máy thở.

Bé sơ sinh dị tật khe hở thành bụng khi mới chào đời  

Điều đặc biệt hơn, là trên bụng con có chiếc túi rất đặc biệt, bao bọc các cơ quan nội tạng đang bị lòi ra ngoài, và đang được treo cao lên để kéo căng, tăng cường chức năng giãn nở, đàn hồi cho thành bụng, đồng thời để khối thoát vị ruột tự đẩy dần dần vào trong. Căn phòng bé điều trị cũng đặc biệt: vô khuẩn tối đa, không thăm nom, chỉ có em và y, bác sĩ điều trị. Sự sống em thoi thóp theo từng nhịp thở yếu ớt.

Trước đó, ngày 24/6, Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An tiếp nhận sản phụ Lô Thị H. vào viện trong tình trạng thai 36 tuần, có biểu hiện chuyển dạ, đau bụng từng cơn... Quá trình khám thai, ở tuần thứ 27, vợ chồng chị H. có đi khám, được chẩn đoán dị tật khe hở thành bụng - một trong những khiếm khuyết lớn của trẻ sơ sinh, tỷ lệ tử vong sau sinh rất cao.

Với quyết tâm “còn nước còn tát”, dù biết bệnh lý của em bé trong bụng “lành ít, dữ nhiều”, nhưng gia đình vẫn quyết tâm theo dõi và lựa chọn bệnh viện chuyên khoa uy tín để hạ sinh an toàn cho mẹ, cũng như cấp cứu điều trị ngay sau sinh cho con.

Ngay khi nhập viện, các bác sĩ Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An đã siêu âm, phát hiện sự bất thường của thai nhi nên tổ chức hội chẩn khẩn liên khoa Sản, Ngoại, Hồi sức Ngoại, Gây mê để đi đến chỉ định mổ cấp cứu lấy thai. Ca mổ đẻ tiến hành ngay sau đó. Sản phụ Lô Thị H. sinh non 36 tuần tuổi, nhẹ cân 2 kg; thành bụng bé có lỗ khuyết khiến cho toàn bộ đường ruột lòi ra ngoài...

Nếu bé không được phẫu thuật, làm túi phủ kịp thời, chậm nhất là vài giờ sau khi phát hiện, thì chắc chắn tình trạng các cơ quan nội tạng bị phơi ra ngoài như vậy sẽ dẫn đến mất nước, nhiễm trùng, nguy hiểm tính mạng. Trong trường hợp này, các bác sĩ chưa thể đẩy các cơ quan nội tạng bị thoát vị trở lại vào trong ổ bụng rồi khâu lại, bởi các nội tạng quá lớn so với thể tích của bụng, thì khi đưa trở lại bụng sẽ như hiện tượng “bó giò”, gây áp lực quá lớn, có thể gây hoại tử ruột, trẻ sẽ gặp nguy hiểm.

Phương án phẫu thuật lần 1 đã được các bác sĩ triển khai ngay sau khi bé chào đời. Các bác sĩ tiến hành hồi sức khẩn cấp, giữ thân nhiệt, vô trùng phần ruột sa ra ngoài. Các bác sĩ đã sử dụng túi đựng vô trùng, khâu hẹp miệng túi, treo cao để tạo áp lực đẩy ruột từ từ vào trong ổ bụng, cũng như tăng cường chức năng thành bụng.

Đến ngày 5/7, sau 10 ngày thực hiện ca mổ đầu tiên, bệnh nhi được nuôi dưỡng tĩnh mạch và chăm sóc đặc biệt tại Khoa Hồi sức Ngoại khoa. Đánh giá thể trạng của bệnh nhi tốt hơn, các bác sĩ thực hiện ca mổ thứ hai đưa ruột trở lại ổ bụng. Thành bụng được khép kín, trở thành “tấm khiên” bảo vệ nội tạng trẻ an toàn như đúng chức năng ban đầu của cơ thể.

Theo bác sĩ Hoàng Văn Thắng - Khoa Hồi sức tích cực Ngoại khoa cho biết: Dị tật khe hở thành bụng được coi là dị tật hiếm gặp. Quá trình mổ sửa chữa dị tật này đòi hỏi bác sĩ có tay nghề phẫu thuật nhi và chăm sóc hồi sức sơ sinh chuyên môn cao. Bởi trẻ bị khe hở thành bụng bẩm sinh có rất nhiều nguy cơ nhiễm trùng và khó sống sót. Để thực hiện ca mổ thành công, bệnh viện đã có sự phối hợp nhịp nhàng, khẩn trương của các chuyên khoa hệ Sản - Nhi.

Dị tật bẩm sinh – quản lý thai kỳ chặt chẽ, phát hiện sớm, điều trị ngay sau sinh

Sinh non và dị tật bẩm sinh là 2 nguyên nhân hàng đầu gây nên tử vong sơ sinh. Hiện cứ 1.000 trẻ sinh ra sống thì có 13 trẻ tử vong sơ sinh tại Việt Nam. Dị tật bẩm sinh là một trong các nguyên nhân chính của tử vong sơ sinh. Việc điều trị thành công một trường hợp dị tật bẩm sinh nặng đe dọa cuộc sống ngay sau sinh cần rất nhiều yếu tố phối hợp như: phát hiện sớm với chẩn đoán tiền sản, sàng lọc sau sinh; hồi sức sơ sinh, khả năng can thiệp ngoại khoa và hồi sức trước, trong, sau phẫu thuật.

Vấn đề tồn tại hiện nay là khi thai phụ phát hiện thai nhi bị dị tật bẩm sinh, dọa sinh non thì sẽ đặt câu hỏi: Có điều trị được không? Thời điểm điều trị? Kết quả điều trị? Nơi điều tri? Chi phí điều trị? Chăm sóc, theo dõi thai kỳ? Chuẩn bị cuộc sinh? Tiên lượng về lâu dài?... Với hàng loạt câu hỏi như vậy, phối hợp sản - nhi toàn diện từ chẩn đoán, xử lý trước sinh và sau sinh nhằm nâng cao chất lượng điều trị trẻ sơ sinh bệnh lý và phát huy được nguồn lực chuyên khoa sẵn sẽ đem ra đáp án hiệu quả nhất cho từng trường hợp bệnh nhi.

Việc phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường trong thai kỳ được chẩn đoán và tư vấn để đưa ra hướng điều trị thích hợp, kịp thời, đảm bảo cho sự an toàn của cả sản phụ và thai nhi, tránh cho ra đời những đứa bé đa dị tật, không thích hợp với cuộc sống; đặc biệt giúp tham vấn trước sinh lập kế hoạch tốt nhất cho cuộc sinh cho các thai phụ (đủ thông tin và nhận thức rõ hướng xử trí trước, ngay sau sinh và về lâu dài sau sinh); cũng như tầm soát tốt các DTBS ngay sau sinh, điều trị thích hợp kịp thời trước khi xảy ra biến chứng, tăng tỉ lệ cứu sống của phẫu thuật sơ sinh.

Thực tế, trong những năm qua, tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An, sự phối hợp chặt chẽ giữa hệ sản, phụ khoa với chuyên khoa Nhi giúp nâng cao chất lượng điều trị trẻ sơ sinh bệnh lý, đặc biệt nhóm dị tật bẩm sinh.

Việc phối hợp được bắt đầu từ việc tham vấn, hội chẩn liên tục và theo dõi các thai kỳ có phát hiện dị tật bẩm sinh tại Trung tâm Sàng lọc - Chẩn đoán trước sinh và sơ sinh. Các phụ huynh của bé được tư vấn chu đáo, kỹ lưỡng trong thời kì mang thai và được chuẩn bị tâm lí tốt cho việc sinh nở cũng như can thiệp điều trị ngay sau sinh.

Tiếp theo đó là sự phối hợp trong hồi sức và hỗ trợ trẻ sau sinh ngay tại phòng sinh cũng như chuyển khoa Sơ sinh, Hồi sức Sơ sinh hoặc chuyển mổ cấp cứu những trường hợp nguy cơ cao để đảm bảo trẻ DTBS được sinh ra được hồi sức kịp thời với hệ thống lồng ấp chuyên biệt, máy thở, hệ thống monitor theo dõi chỉ số sinh tồn liên tục. Việc phối hợp giúp cho việc can thiệp điều trị chủ động thuận lợi hơn và tránh mất những khoảng thời gian vàng quý báu để cứu trẻ. 

Nhờ đó, với sự phối hợp nhịp nhàng của Bệnh viện chuyên khoa Sản và Nhi, thời gian qua, Bệnh viện đã tiếp nhận và điều trị thành công rất nhiều trường hợp dị tật bẩm sinh nặng như hở thành bụng, tim bẩm sinh, sơ sinh non tháng, nhẹ cân…