Dị vật tiêu hóa ở trẻ em

Việc trẻ nhỏ nuốt phải dị vật là tai nạn sinh hoạt thường gặp, gây không ít lo lắng cho các bậc phụ huynh. Từ những vật dụng quen thuộc hàng ngày như đồng xu, cúc áo, pin đồ chơi cho đến các loại hạt, xương cá, dị vật có thể mắc kẹt ở bất kỳ vị trí nào trong đường tiêu hóa, từ thực quản đến dạ dày và ruột. Trong một số trường hợp có thể dẫn đến những biến chứng nghiêm trọng như tắc ruột, thủng ruột, xuất huyết tiêu hóa, thậm chí đe dọa tính mạng.

Bài viết này sẽ cung cấp cho cha mẹ những thông tin cần thiết về các loại dị vật tiêu hóa thường gặp ở trẻ em, dấu hiệu nhận biết khi trẻ nuốt phải dị vật, và quan trọng nhất là những việc cần làm ngay lập tức cũng như khi nào cần đưa trẻ đến bệnh viện cấp cứu. Nắm vững kiến thức này sẽ giúp cha mẹ chủ động phòng tránh và xử lý kịp thời, bảo vệ sức khỏe cho con yêu.

Dị vật tiêu hóa là gì?

– Dị vật là một vật lạ ở ngoài đi vào cơ thể.

– Dị vật tiêu hóa là tình trạng trẻ nuốt một đồ vật vào đường tiêu hóa, thường gặp ở trẻ dưới 5 tuổi và hay gặp ở trẻ nam. Đây là một cấp cứu thường gặp nhất trong nội soi tiêu hóa nhi khoa.

Loại dị vật tiêu hóa nào thường gặp ở trẻ em?

– Trẻ nhỏ thường vô tình nuốt phải các đồ vật nhỏ ở xung quanh khi chơi, phần lớn là dị vật cản quang, trong đó dị vật đồng xu, dây chuyền kim loại, pin cúc áo, nam châm trong đồ chơi hay gặp nhất. Dị vật không cản quang thường liên quan đến thức ăn và hay gặp ở trẻ hẹp thực quản như miếng thịt, miếng hoa quả, các loại hạt.

– Đối với trẻ có bệnh lí khiếm khuyết tâm thần kinh, trẻ có thể chủ động nuốt những đồ vật nguy hiểm.

Chuyện gì sẽ xảy ra khi con bạn nuốt dị vật?

– Phần lớn các dị vật đều đi qua họng vào ống tiêu hóa sau đó được đào thải tự nhiên theo phân và không gây ra vấn đề gì cho con bạn.

– Khoảng 10-20% dị vật gây nguy hiểm và gây ra các triệu chứng cho con bạn như: nôn, nuốt đau, nuốt khó, không chịu ăn, tăng tiết nước bọt, đau bụng, nôn máu… Các biểu hiện này thường xuất hiện sớm, đôi khi muộn sau vài ngày hoặc thậm chí vài tháng do dị vật có thể gây tắc nghẽn, loét và chảy máu ống tiêu hóa cũng như giải phóng các chất độc gây nguy hại cho sức khỏe.

– Các triệu chứng có thể gặp khi trẻ nuốt dị vật: Khi triệu chứng xuất hiện, thường sẽ liên quan đến vị trí mắc kẹt của dị vật:

+ Thực quản: trẻ hay khó nuốt, khó ăn, chảy nước miếng, hoặc các triệu chứng hô hấp như thở khò khè, thở rít, sặc. Những trẻ lớn hơn thường cảm thấy nghẹn tức hoặc đau ở ngực.

+ Dạ dày: thường không có triệu chứng, trừ khi dị vật đủ lớn gây tắc nghẽn, có thể biểu hiện như nôn ói, không chịu ăn bú, đầy bụng, bụng chướng.

+ Ruột: thường không có triệu chứng và đi ra theo phân. Tuy nhiên, một số nhỏ trường hợp, dị vật mắc kẹt lại ở đoạn xa ruột gây những biến chứng muộn.

Nếu dị vật đường tiêu hóa kéo dài mà không xử trí, trẻ có thể bị sụt cân, viêm phổi hít, chảy máu tiêu hóa hoặc thủng thực quản.

Dị vật thường nằm ở đâu trong ống tiêu hóa sau khi con bạn nuốt?

– Phần lớn các dị vật sẽ dễ dàng đi qua họng, thực quản vào dạ dày nhờ phản xạ nuốt tức thì của con bạn. Sau đó, dị vật được di chuyển theo ống tiêu hóa nhờ nhu động của dạ dày và ruột, rồi được đẩy ra ngoài hậu môn theo phân trong vài ngày đến vài tuần.

– Các dị vật khi bị kẹt tại ống tiêu hóa thường gặp nhất là thực quản chiếm hơn 50% các trường hợp dị vật tiêu hóa, đôi khi dị vật cũng có thể nằm tại dạ dày và ruột với thời gian dài.

Bạn cần phải làm gì khi con bạn nuốt hoặc nghi ngờ mắc dị vật?

Một số điểm phụ huynh cần lưu ý như sau:

- Thời điểm trẻ nuốt dị vật là khi nào? Ghi nhận xem trẻ có các triệu chứng liên quan đến dị vật không? Nếu có các biểu hiện trên thì bạn phải cho trẻ đi khám ngay.

- Trẻ có nuốt phải dị vật nguy hiểm dưới đây không:

+ Đường kính dị vật ≥ 20mm

+ Chiều dài dị vật ≥ 50mm

+ Dị vật pin, nam châm, dị vật chứa chì

+ Dị vật sắc nhọn có khả năng đâm xuyên (kim loại có ngạnh, kim, thủy tinh…)

+ Dị vật nhiều thành phần (ví dụ: đồ chơi khi vỡ ra có bóng đèn, pin và động cơ)

+ Dị vật có tính hút nước mạnh như thuốc chống ẩm

- Con bạn có các bệnh lí dưới đây đã từng được chẩn đoán không?

+ Con bạn có bị các bệnh lí về bất thường cầu trúc ống tiêu hóa như hẹp thực quản, hẹp tá tràng, phẫu thuật ống tiêu hóa …

+ Viêm thực quản tăng bạch cầu ái toan

+ Bệnh thần kinh cơ.

Bạn cần làm gì để con bạn không nuốt dị vật?

Phòng ngừa có vai trò quan trọng hàng đầu. Phụ huynh hoặc người chăm sóc trẻ cần lưu ý:

+ Cất các đồ vật nhỏ như đồng xu, cục pin, lego, kim, tăm, gốm thủy tinh dễ vỡ…ngoài tầm với của trẻ.

+ Từ khi còn nhỏ, tập cho trẻ thói quen không được ngậm đồ chơi, đồ vật trong nhà.

+ Cho trẻ chơi với các món đồ chơi phù hợp với lứa tuổi.

+ Quan sát cẩn thận khi trẻ đang chơi với các đồ chơi.

+ Kiểm tra kĩ lưỡng thức ăn như cá, gà, chim… để đảm bảo rằng không còn xương trong đồ ăn của trẻ.

+ Trong khi trẻ ăn cần ăn chậm, nhai kỹ, không nên vừa ăn vừa đùa giỡn mất tập trung.

Khi nào cần can thiệp cấp cứu dị vật đường tiêu hóa?

Như đã đề cập nhiều trường hơp dị vật đường tiêu hóa sẽ không cần can thiệp mà dị vật sẽ theo phân thải ra ngoài. Tuy nhiên, trẻ cần can thiệp ngay để loại bỏ dị vật (bằng nội soi hoặc phương pháp khác) khi:

- Trẻ nuốt phải các loại dị vật nguy hiểm (như vật sắc nhọn, pin, nam châm...)

- Bất kỳ vật thể nào trong thực quản trên 24 giờ hoặc không rõ thời điểm nuốt, hoặc dị vật tồn tại trong dạ dày từ 2 – 4 tuần.

- Có triệu chứng gợi ý về suy hô hấp, tắc nghẽn thực quản (ví dụ như trẻ không thể nuốt), viêm nhiễm, hoặc tắc ruột (sốt, đau bụng, nôn ói).

Đối với các trẻ nuốt phải vật lạ nhưng không có các đặc điểm trên, và tổng trạng hoàn toàn bình thường, không khó nuốt, can thiệp loại bỏ dị vật có thể trì hoãn lên đến 24 giờ, dị vật có thể từ từ xuống dạ dày và theo phân ra ngoài trong 1 – 2 tuần. Do đó có thể theo dõi sự di chuyển dị vật trong đường tiêu hóa bằng cách cho chụp X quang lặp lại.

Bác sĩ sẽ phải làm gì trước khi điều trị cho con bạn?

– Bác sĩ sẽ hỏi bệnh và tiền sử bệnh.

– Bác sĩ sẽ khám cho con bạn để đánh giá tình trạng toàn thân, hô hấp, tim mạch, tắc nghẽn, thủng hoặc chảy máu ống tiêu hóa.

– Bác sĩ sẽ cần loại trừ với dị vật đường thở, đặc biệt đối với các đồ vật nhỏ như kim, đinh…

– Phim chụp X-quang cổ, ngực, bụng đối với dị vật kim loại thường được bác sĩ chỉ định để xác định vị trí của dị vật, đôi khi chụp cộng hưởng từ hoặc CT tùy từng trường hợp cụ thể để đánh giá ảnh hưởng của dị vật đến cơ quan xung quanh.