Ngày Quốc tế Người khuyết tật 3/12: Tăng cường phát hiện sớm và phục hồi chức năng cho trẻ tại Nghệ
Ngày 3/12 – Ngày Quốc tế Người khuyết tật được Liên Hợp Quốc phát động nhằm nâng cao nhận thức về quyền lợi, nhu cầu chăm sóc và hòa nhập của người khuyết tật, đặc biệt là trẻ em. Khuyết tật ở trẻ có thể xuất hiện do bất thường bẩm sinh, yếu tố di truyền, rối loạn phát triển, sang chấn sản khoa, hoặc tổn thương thần kinh sau sinh. Việc phát hiện sớm – can thiệp sớm – phục hồi chức năng có vai trò quyết định trong giảm thiểu hậu quả và tối ưu hóa tiềm năng phát triển của trẻ.
Theo mô hình ICF (Phân loại Quốc tế về Chức năng, Khuyết tật và Sức khỏe) của Tổ chức Y tế Thế giới và theo Luật Người Khuyết tật Việt Nam, trẻ có thể gặp các loại khuyết tật như: Khuyết tật vận động; khuyết tật nghe – nói; khuyết tật nhìn; khuyết tật trí tuệ; khuyết tật thần kinh – tâm thần và các khuyết tật chức năng khác. Điều tra Quốc gia về Người Khuyết tật năm 2016 ghi nhận tỷ lệ trẻ 2–17 tuổi bị khuyết tật là 2,79%, trong đó nhóm khuyết tật vận động, nhận thức – trí tuệ, giao tiếp và thần kinh – tâm thần chiếm tỷ lệ cao nhất
Những hạn chế này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng sống của trẻ: khó khăn trong ăn uống, vệ sinh cá nhân, vận động, vui chơi; giảm khả năng tương tác và hòa nhập lớp học; đồng thời tạo áp lực kéo dài đối với gia đình. Tiếp cận theo mô hình ICF cho thấy khuyết tật không chỉ là một tình trạng y khoa, mà là sự kết hợp giữa khiếm khuyết chức năng, hạn chế hoạt động và các rào cản môi trường – những yếu tố tác động mạnh mẽ đến sự phát triển toàn diện của trẻ.
Tại Nghệ An, số trẻ có rối loạn phát triển, rối loạn vận động và khuyết tật bẩm sinh đang có xu hướng gia tăng, làm nổi bật nhu cầu được đánh giá sớm, can thiệp sớm và phục hồi chức năng dựa trên bằng chứng. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết cho các cơ sở y tế trong việc củng cố chuyên môn và nâng cao khả năng tiếp cận dịch vụ phục hồi chức năng cho trẻ.
Nhận thức rõ vai trò then chốt của phục hồi chức năng trong chăm sóc sức khỏe trẻ em, Khoa Thần kinh – Phục hồi chức năng, Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An đã triển khai nhiều hoạt động chuyên sâu nhằm hỗ trợ trẻ có nguy cơ hoặc đã được chẩn đoán rối loạn phát triển. Khoa tiếp nhận và điều trị thường quy cho các nhóm bệnh bao gồm: bại não; chậm phát triển tâm thần – vận động; chậm phát triển ngôn ngữ; rối loạn âm – lời nói và rối loạn giao tiếp; di chứng tổn thương thần kinh sau sinh; cùng các khuyết tật bẩm sinh ảnh hưởng đến chức năng vận động và cảm giác.
Đội ngũ bác sĩ và kỹ thuật viên phục hồi chức năng phối hợp chặt chẽ với các chuyên khoa Sản, Nhi, Trung tâm Sàng lọc Chẩn đoán trước sinh và Sơ sinh để đánh giá sớm theo mô hình ICF, từ đó xây dựng phác đồ can thiệp cá thể hóa.
Các kỹ thuật can thiệp đang được triển khai gồm: vật lý trị liệu, trị liệu ngôn ngữ, phục hồi chức năng tâm, vận động, kết hợp hướng dẫn gia đình hỗ trợ trẻ tại nhà, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả dài hạn.
Các bác sĩ Khoa Thần kinh – Phục hồi chức năng cho biết: “Thời điểm can thiệp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Khi trẻ được phát hiện sớm và can thiệp đúng hướng, chúng tôi quan sát thấy sự tiến bộ rõ rệt: vận động tốt hơn, giao tiếp hiệu quả hơn và khả năng tự chăm sóc được cải thiện. Điều này không chỉ nâng cao chất lượng sống của trẻ mà còn giảm đáng kể gánh nặng cho gia đình.”
Tại Bệnh viện Sản Nhi Nghệ An, nhờ sự phối hợp đồng bộ của các chuyên khoa: Thần kinh – Phục hồi chức năng, Sơ sinh, Tai Mũi Họng, Dinh dưỡng, Tâm lý và Nhi khoa. Mỗi trẻ được đánh giá toàn diện về vận động, giác quan, giao tiếp, hành vi và sức khỏe tổng thể, từ đó xây dựng kế hoạch can thiệp phù hợp nhất.
Nhờ cách tiếp cận này, nhiều trẻ tại Nghệ An đã có những tiến bộ rõ rệt: cải thiện vận động; tăng khả năng giao tiếp; hòa nhập tốt hơn với lớp học; nâng cao mức độ độc lập trong sinh hoạt hằng ngày. Đây là những tín hiệu tích cực, góp phần giảm thiểu rào cản và nâng cao chất lượng sống cho trẻ khuyết tật trên địa bàn tỉnh./.